IJzerhard

De Verbena bonariensi oftewel de IJzerhard is een meestal meerjarige plant die zich met een beetje geluk zelf uitzaait. Het is een prachtige, statige verschijning met haar wel lange sterke stelen en fraaie rozepaarse bloemhoofdjes. Ze bloeit de hele zomer, tot ver in het najaar en als de winter niet te streng is, verschijnt ze het jaar erop ook weer. Vlinders, waaroder  kleine vos, dagpauwoog en andere vlinders, zijn er dol op. En doordat ze lang en slank is, combineert ze heel mooi met andere planten. Het is een echte weefplant die zorgt voor mooie hoogteverschillen in de tuin. In mijn tuin is het altijd afwachten waar ze opduikt. Of liever gezegd, waar ze een plekje voor zichzelf weet te veroveren. Ooit groeide ze schitterend in een moestuinbak. Maar ja, die was eigenlijk bestemd voor de moestuinplantjes hè… Ik heb haar dat najaar dus verplant en haar beloofd dat ik in het vervolg beter voor haar en haar nakomelingetjes zal zorgen en er mooie plekjes voor zal maken met goede grond, zon en een klein beetje ruimte. En een warm dekentje van takken en bladeren in de winter. Zo afgesproken en nu staat ze gelukkig opnieuw te pronken, maar nu in de Jub. Nu maar hopen dat ze blijft 🥰

De lange vierkante, onderaan verhoutende, stengels van Verbena zijn  ruw behaard, net als de lancetvormige,  grijsgroene bladeren. De stengels met bloemen schieten vanaf de hoofdstengel alle kanten op, wat  een bijzonder uiterlijk geeft aan de plant. Hij kan meer dan anderhalve meter hoog worden als hij het naar zijn zin heeft. De bloeiaren beginnen in de bladoksels, de 3-5 mm grote trompetvormige bloempjes zijn zachtroze tot violet van kleur. De bloeitijd is van juni tot in de herfst. De bloeiaren zijn tenger, maar taai en buigzaam.  De bladeren zijn behaard en de steel. De plant geurt niet en smaakt rauw erg bitter. De vrucht is een splitvrucht.

Er zijn meerdere verklaringen voor de Nederlandse naam.
1. Het was in de oudheid een toverplant of offerplant en veelzijdig geneeskruid. Met zijn metaalachtige stengels had het een grote faam als heler van verwondingen met ijzeren wapens.
2. De stengels van deze plant hebben een metaalachtige kleur, zodat je er met een metalen zeis moeilijk door kon komen.
3. Door de kleur van de stengels dacht men dat je metaal nog harder kon maken m.b.v. het sap van de stengels.
4. Het kan een vertaling zijn van een oude Duitse naam voor de plant, namelijk Isernkraut. Het woord Is betekent hard of taai, wat iets zegt over de stengels van deze plant.
Verbena is misschien afgeleid van het Keltisch ferfaen. Fer betekent wegvoeren en faen betekent steen (de plant werd tegen blaasstenen gebruikt). Volgens anderen is de naam een verbastering van herbena, dat van herbeo (groene), is afgeleid, omdat de plant gebruikt zou zijn als groen bij offerfeesten. Ook wordt wel gedacht dat Verbena afkomstig is van het Oud-Griekse Verbenaca, dat weer afstamt van een oud Indo-Europees woord dat (magische) staf betekende. Dit i.v.m. het uiterlijk van de plant. Officinalis komt van het Latijnse officium (werkplaats, in plantkundig/medische verband is dat de apotheek). Officinalis betekent dus in gebruik in de apotheek / geneeskrachtig.

Vermeerderen

Onder gunstige omstandigheden zaait IJzerhard zichzelf uit. Wie haar een handje wil helpen en zich zo wil verzekeren van de permanente aanwezigheid van deze fijne plant, neemt zelf stekken in het najaar (september-oktober).

• Vul kleine potjes met zaaigrond of je eien mengsel van potgrond en scherp zand.
• Knip uit bladoksels de zijscheutjes die niet gebloeid hebben; niet te lang, en niet te kort.
• Haal de onderste blaadjes weg.
• Steek de stekjes in de potjes, het liefst langs de rand ervan.
• Geef water en dek af met een doorzichtige kap of plastic zakje.
• Overwinter de plantjes op een lichte en vorstvrije plek.
• Plant ze na de ijsheiligen (half mei) buiten uit.
• Tip: plant verbena op een zonnige plek! Verbena staat graag in de zon. Hoe meer zon de plant heeft, hoe hoger hij wordt.

Verspreiding

IJzerhard is de enige van nature in Nederland en België voorkomende vertegenwoordiger van de ijzerhardfamilie, ze is er tamelijk zeldzaam. Het verspreidingsgebied is oorspronkelijk Europa, het noorden en midden van Azië en het noorden van Afrika. Adventief heeft de plant zich over de hele wereld verspreid. In Nederland en België komt de soort voor in gebieden waar de bodem uit mergel bestaat en langs de grote rivieren, op spoorwegterreinen en andere plekken waar sprake is van een stikstofrijke, kalkrijke en stenige bodem. Ze staat bij voorkeur langs wegkanten, op of bij muren, heggen en ruigten op kalkhoudende, stikstofrijke, stenige grond.

Bronnen

• Wikipedia
• Wilde planten
• Vlinderstichting

Bijzonderheden van IJzerhard